AMED – UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde bulunan Hevsel Bahçeleri sonbaharın büyülü renkleriyle mevsime veda ediyor.
Amed’de geleneksel yöntemlerle 8 bin yıldır aralıksız tarım yapılan ve taşıdığı kültür mirası nedeniyle UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınan Hevsel Bahçeleri, sonbahar renkleriyle veda ederek kışı karşılıyor.
Dicle Nehri Vadisi’ne kurulan Hevsel Bahçeleri, geleneksel tarımın yanında, aynı zamanda son yıllarda hem mesire alanı olarak hem de turistik gezilerle ilgi görüyor. Hevsel Bahçeleri’nin ortasında geçen Dicle Nehri ise geçmişte keleklerle (hayvan derisinden yapılmış sal) odun, hayvan ve gıda gibi ihtiyaçların taşındığı yöntem terk edilirken, şimdilerde sınırlı sayıda balıkçıya ekmek kapısı oldu.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının bir hükümet politikası olarak ısrarla yapılaşmaya açmaya çalıştığı ve Mimarlar Odası’nın mahkeme kararlarıyla iptal ettirdiği yapılaşma tehdidi altındaki Hevsel Bahçeleri, aynı zamanda kayyım yönetimindeki Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin de bir rant alanı olarak hedefinde. Belediyenin “sosyal tesis” adı altında birkaç betonarme yapıyı inşa ettiği Hevsel Bahçeleri’nin işgali, Dicle Vadisi’ndeki kafe ve işletmelerin genişlemesiyle geri dönülmez bir biçimde ilerliyor.
Günümüzde Sur ilçesi olarak bilinen tarihi Amed’in yanı başında akan Dicle Nehri’nin taşıdığı alüvyonların oluşturduğu bir mini ova üzerinde kurulan Hevsel Bahçeleri’nde geleneksel tarım tarihi 8 bin yıl öncesine dayanıyor. Meyve, sebze yetiştiriciliğinin yanı sıra kentin kereste ihtiyacının karşılanması için kavak, çınar, çam ve dut, sedir, göknar, ladin, ardıç, servi gibi 22 çeşit ağaç türünün boy verdiği Hevsel Bahçeleri, aynı zamanda kendine özgü endemik türlerin de yaşam bulduğu bir vaha.
Yakın tarihe kadar özellikle kelek denilen bir tür sal ile yük taşımacılığının da yapıldığı ve Hevsel Bahçeleri’ne hayat veren Dicle Nehri’nde taşımacılık yerini balıkçılığa bırakmış durumda. Kentteki sınırlı sayıdaki balıkçı, kendine özgü alabalık türünün bulunduğu Dicle Nehri’nde geleneksel yöntemlerle balıkçılık yapıyor.
Surların çevrelediği Amed’de, tarihi Mardinkapı üzerinden başlıca ulaşımın sağlandığı Hevsel Bahçeleri, aynı zamanda tarihi On Gözlü Köprü’ye ev sahipliği yapıyor. Mêrdîn yönünden gelen ticari kervanların Dicle Nehri üzerinden geçişini kolaylaştırmak için kurulan On Gözlü Köprü varlığını hala koruyor.
Hevsel Bahçeleri aynı zamanda çeşitli kuş türlerine barınak olmakla birlikte, kuşların göç yolu üzerinde bulunması nedeniyle göç mevsiminde kuşlar için bir ara durak konumunda.
