İstanbul Protokolü’nün 2022 baskısı yayında

ANKARA – İstanbul Protokolü, 51 ülkeden 180’den fazla işkenceyle mücadele uzmanının katkısıyla 2022 baskısında, 6 orijinal bölüm güncellendi, rehber niteliğinde iki yeni bölüm eklendi. Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (İHYK), 51 ülkeden 180’den fazla işkenceyle mücadele uzmanının katkısıyla hazırlanan İstanbul Protokolü’nün 2022 basımını, İsviçre’nin Cenevre kentinde BM’de gerçekleştirilen toplantıda kamuoyuna duyurdu.    Toplantıya, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Yönetim Kurulu Üyesi ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi Başkanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı katıldı. 6 YILLIK BİR ÇALIŞMANIN SONUCU TİHV, protokole dair yapılan güncellemeye ilişkin yazılı açıklama yaptı. Güncellemenin İnsan Hakları İçin Hekimler (PHR), İşkence Mağdurları İçin Uluslararası Rehabilitasyon Konseyi (IRCT), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve REDRESS ile İşkenceye Karşı Komite, İşkenceyi Önleme Alt Komitesi, İşkence Özel Raportörü ve Birleşmiş Milletler İşkence Mağdurları Gönüllü Fonu tarafından yönetildiği belirtildi. Açıklamada, güncellenen İstanbul Protokolü’nün Bişkek, Mexico City ve Kopenhag’da gerçekleşen bölgesel koordinasyon toplantıları ile Protokol’ü işkence karşıtı çalışmalarda kullanma konusunda önemli deneyime sahip 200’den fazla kişinin katıldığı bir anket çalışmasını da içeren 6 yıllık bir sürecin sonucu olduğu vurgulandı. REHBER NİTELİĞİNDE İKİ YENİ BÖLÜM İstanbul Protokolü’nün altı orijinal bölümünün güncellenmesine ek olarak, 2022 edisyonunun (basım) belgelemenin gerekli olabileceği çeşitli ortamlarda çalışan sağlık profesyonellerinin rolü, İstanbul Protokolü’nün devletler tarafından etkin bir şekilde uygulanması için gerekli koşullar hakkında rehber niteliğinde 2 yeni bölüm içerdiği bilgisi verilen açıklamada, güncel halinde BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’in yazdığı şu önsözün yer aldığı belirtildi: “İHYK Ofisi, devletlere işkence ve kötü muameleyi ortadan kaldırma, uluslararası insan hakları standartlarını etkili bir şekilde uygulama ve çabalarının merkezine rehabilitasyon da dahil olmak üzere işkence görenlerin giderim hakkını koyma konusunda yardımcı olmaya kararlıdır. Bu nedenle devletleri ve devlet dışı aktörleri, sivil toplumu, bireysel uygulayıcıları ve işkence ve kötü muameleyi önleme ve ondan korumayla ilgilenen herkesi İstanbul Protokolü’nün yeni baskısını kullanmaya teşvik ediyorum.” GÜNCELLEME VE EK KLAVÜZ Yapılan açıklamada, İstanbul Protokolü 2022 baskısındaki önemli güncellemeler ve ek kılavuz şöyle sıralandı: * 20 yıllık uygulama ve içtihatlar ile işkencenin önlenmesi, hesap verebilirlik ve giderim hakkı için ilgili mekanizmaların güncellenmesi temelinde işkence ve kötü muamelenin tanımı ve kapsamına açıklık getirme. (Bölüm I) * Çatışan yükümlülüklerin ele alınmasına ilişkin rehberlik de dahil olmak üzere, hukuk ve sağlık profesyonelleri için ilgili etik yükümlülüklere ilişkin güncellemeler. (Bölüm II) * Hakimler, savcılar ve diğer aktörler için yeni kılavuzlar da dahil olmak üzere, işkence ve kötü muameleye ilişkin yasal soruşturmalara ilişkin en iyi uygulamalar. (Bölüm III) * Fiziksel ve psikolojik kanıtların klinik değerlendirmelerine ilişkin güncellenmiş uygulamalar ile çocukların ve LGBTİ kişilerin değerlendirilmesine ilişkin yeni kılavuzların uygulanması. (Bölüm IV, V, VI) * İşkence ve kötü muamelenin fiziksel ve psikolojik kanıtlarının yorumlanması konusunda açık ve tutarlı bir rehberlik uygulamak ve işkence olasılığına ilişkin bir sonuca varma yükümlülüğü. (Bölüm IV, V, VI) * Devletlerin, işkencenin fiziksel veya psikolojik bulgularının olmaması nedeniyle failleri akladığı veya bağımsız, hükümet dışı klinisyen uzmanların yargı işlemlerinde de ifade vermelerini keyfi olarak diskalifiye ettiği durumlar gibi, İstanbul Protokolü’nün sınırlamalarını tanımlama ve kötüye kullanımını önlemek. (Bölüm IV) * Yasal olmayan bağlamlarda işkence ve kötü muamelenin belgelenmesi konusunda klinisyenler için ek rehberlik uygulamak. (Bölüm VII) * Devletlerin, uluslararası aktörler ve sivil toplum üyeleri ile işbirliği içinde İstanbul Protokolü ve İlkelerini uygulamak için kapsamlı ve sürekli eylemde bulunma gereklilikleri. (Bölüm VIII) * Protokolün 2022 baskısı BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi’nin web sitesinde BM’nin altı resmi dilinde indirilebilir hale getirilecek. 2022 YAYIN KURULU ÜYELERİ Protokolün 2022 Yayın Kurulu üyeleri ise şunlar: “Dr. Vincent Lacopino, James Lin, Dr. Şebnem Korur Fincancı, Chris Esdaile, Dr. Jens Modvig, Nora Sveaass, Dr. Vivienne H. Nathanson,  Prof. Dr. Nils Melzer.”