ŞIRNEX – Botanlı kadınlar, Bêrîvanların dönemin karanlığına karşı yaktığı isyan ateşini günümüze kadar taşıdı. Cizîr Newroz Tertip Komitesi üyesi Zilan Ecevit, “Bêrîvanların ve Rahşanların ruhuyla dönemin Dehak’larına hesap soracağız” dedi.
Cizîra Botan, Kürt özgürlük mücadelesi tarihinde baskı, zulüm ve katliamlara karşı sokakların mücadele alanına dönüştürüldüğü merkez olarak ayrı bir öneme sahip. Bu direniş ruhunu 8 Mart Dünya Kadınlar Günü ve Newroz Bayramı ile buluşturarak, tarihi anlamına kavuşturanlar ise kadınlar oldu. Kürtler için zulme başkaldırının sembolü olan Newroz’a anlamını katarak, yok edilmeye çalışılan renklerin isyanına öncülük eden kadınların direnişi, bugün dünyanın en güçlü kadın hareketlerinden biri haline geldi.
Ardıllarında büyük bir mücadele mirası bırakan kadın öncülerin yaktıkları direniş ateşi halen yanıyor.
BİNEVŞ AGAL (BERÎVAN)
Bu ateşi yakanlardan biri belkide ilki Binevş Agal diğer adıyla Bêrîvan’dır. 1966 yılında Batman’ın Beşiri ilçesinde Êzidî bir ailenin kızı olarak dünyaya gözlerini açan Agal, “Cembeliyê Mirê Hekkarî û Binevşa Narin” isimli Kürt destanından aldı. Destanlaşacağını bilmeden, Kürt aşk destanlarından birinin kadın karakterinin ismini alan Agal, ailesiyle birlikte 12 Eylül Darbesi’nin baskılarından kaynaklı Avrupa’ya göç etti. Özgürlük mücadelesine katıldıktan sonra Bêrîvan adını alan Agal, 1985 yıllına gelindiğinde Kuzey ve Doğu Suriye’ye oradan da Şirnex’in Cizîr (Cizre) ilçesine geçti.
17 yaşında yeniden doğduğu topraklara dönen Agal, özellikle Cizîr’de ev ev, köy köy ve mahalle mahalle gezerek kadınları örgütledi, mücadeleyle tanıştırdı. Karanlığa karşı sönmeyen bir ateşin fitilini yakan Agal, hem ilçenin hem de kadınların kaderini değiştirdi. Botanlı kadınlara ilham kaynağı olan Agal’ın Cizîr’de kaldığı eve 16 Ocak 1989 tarihinde ihbar sonucu operasyon düzenlendi. Ancak teslim olmayarak, direnmeyi seçen Agal, son mermisine kadar savaştıktan sonra yaşamını yitirdi. 1992 Newrozu’nu örgütleyen olarak karşımıza çıkan Agal, arkasında sayısız Bêrîvanlar bıraktı. Artık Cizîr deyince Bêrîvan akıllara gelir oldu. Yaşamını yitirmesinden sonra her aile doğan kız çocuğuna Bêrîvan ismini verdi. Agal’ın örgütlediği kadınlar ise, Cizîr Newrozu’na öncülük ederek, tarihe not düştü.
PKK Lideri Abdullah Öcalan, Agal ile ilgili bir değerlendirmesinde şunları ifade etti: “Dağlara oldukça yakıştığı gibi yine halka da yakıştı. Ve Cizre halkına kendini çok sevdirdi. Cizre halkının uyanışında bu arkadaşın hayli etkili olduğu söylenebilir.”
BÊRÎVAN CIZÎRÎ
Bin yılların geleneği olan Newroz ateşi, 1990’dan sonra devletin baskı cenderesine alınmak istendi. Devlet şiddetinin en sert uygulandığı yıl olan 1992’de günler öncesinden hazırlıkları yapılan Newroz, sokak başlarının tutulması ve keskin nişancıların yerleştirilmesine rağmen bir direniş hafızası yarattı. Katliam yapılan merkezlerden Cizîr’de, resmi kaynaklara göre 57, tanıklara göre yaklaşık 100 kişinin yaşamını yitirdiği 1992’deki Cizîr Newroz’u hala belleklerde canlılığını koruyor.
Newroz arifesinde medyadan “PKK Şırnak’ı bastı” haberi servis edildi. Newroz sabahı erken saatlerde Cizîr’in Nur, Cudi ve Yasef mahallelerinde toplanan halk Newroz’un kutlanacağı Cizîr Mezarlığı’na doğru yürüyüşe geçti. Havadan helikopterler, karadan ise polisler ateş açarak toplanan kitleye karşı saldırıya geçti. Dört bir tarafı abluka altına alınan halk, Newroz’u kutlamakta ısrar ederek, yürüyüşü sürdürdü. Tam bu sırada başındaki beyaz kefiyesiyle binlere öncülük eden genç bir kadın belirdi. Halkın üzerine panzer sürüp ateş açanlara parmak sallayarak meydan okuyan bu genç kadın, 17 yaşındaki Bêrîvan Cizîr (Cizre) idi. O gün kolundan yaralanmasına rağmen zulme karşı direnişi bırakmayan Bêrîvan, Botan’da cesaretin sembolü oldu.
BÎŞENG ANIK
Direniş ve katliamların iç içe geçtiği merkezlerden biri de Şirnex oldu. Newroz kutlaması için alanlara dökülen halk, özel harekat polisleri tarafından taranırken, bazı kaynaklara göre 3 gün, kimi kaynaklara göre de bir hafta boyunca kentte saldırılar devam etti. Resmi rakamlara göre; 12 kişi hayatını kaybetti. Ancak bu sayı hiçbir zaman tam netleştirilemedi. Gözaltına alındıktan sonra işkenceyle katledilen Bişeng Anık, 1992 Şirnex Newrozu’nun simge ismi haline geldi.
O dönem lisede okuyan Anık, Şirnex, Cizîr ve Silopiya’da yürüttüğü mücadeleyle halk tarafından tanınan simalardan idi. Şirnex’te genç kadınların örgütlenmesinde önemli bir rol oynayan Bişeng, Newroz’da gözaltına alındıktan sonra götürüldüğü Şırnak İl Emniyet Müdürlüğü’nde günlerce maruz kaldığı işkenceye avucunda sıkı sıkıya tuttuğu sarı, kırmızı, yeşil bilekliğine tutunarak direndi. 24 Mart’ta başına sıkılan tek el ateşle katledildiğinde henüz 17 yaşındaydı. Cansız bedeni ailesine teslim edildiğinde ise ezilmiş parmaklarının arasında sakladığı bilekliği duruyordu. Anık’ın katledildiği itirafçı ifadelerinde ortaya çıkarken, devletin resmi yalanı “Nezarette intihar etti” oldu. İtirafçı ifadelerine rağmen dünden bugüne olduğu gibi failler ne ortaya çıkarıldı ne de yargılandı. Anık’ın onca işkenceye rağmen elinde bırakmadığı sarı, kırmızı, yeşil bilekliği asla unutulmadı, yeşil kırmızı ve sarı renkleri artık Kurdistanlı kadının puşisinde, kefiyesinde, tülbendinde bir simge oldu.
Bişeng Anık da tıpkı Êzidî Bêrîvan ve Bêrîvan Cizîrî gibi Botan’da unutulmadı ve bölgede kutlanan her Newroz’da Bêrîvanlaşır.
‘YİNE KADINLAR HESAP SORACAK’
Newroz Tertip Komitesi’nde yer alan Halkların Demokratik Partisi (HDP) Cizîr İlçe Eşbaşkanı Zilan Ecevit, Bêrîvanların ruhuyla bu yıl ki Newroz’u karşıladıklarını belirterek, şöyle dedi: “1990’lardan günümüze Newroz’un anlamı kadınlar için hep büyüktü. Newroz bizim için direniş, isyandır. Egemenlere karşı mücadele ve başkaldırıdır. Cizîr’de Newroz direnişin sembolüdür. Newroz dediğimizde ilk aklımıza gelen Bêrîvan ve Cizîr’dir. Bu nedenle Bêrîvanların şahsında Newroz isyandır. Nasıl ki en karanlık ve zor süreçte Kürt kadınlar Newroz’a sahip çıktıysa, Newroz ateşi olup, öncülük yaptıysa bugün de aynı şekilde öncülük ediyor. 90’lı yıllardan bu yana Newroz’u aynı ruhla karşılıyoruz.
Bu yıl ise Newroz’un bir direniş bir de yas tarafı var. Bu Newroz’u deprem bölgesinde ölüme terk edilen halkımıza adayacağız. Bu nedenle daha büyük bir anlam atfediliyor. Depremde de en fazla zarar gören kadın ve çocuklar oldu. Bu Newroz hesap sorma Newroz’u olacak. Kadınlar olarak ölüme terk edilen halkımızın hesabını soracağız. Onun için Newroz alanlarında sesimizi daha fazla yükselteceğiz. Bu iktidar döneminde binlerce kadın katledildi ve failler cezasız bırakıldı. Alanlarda aynı zamanda o kadınların sesi olacağız. Bêrîvanların ve Rahşanların ruhuyla dönemin dehaklarına karşı başkaldıracağız. Botanlı kadınları Newroz günü meydanları doldurmaya ve bu iktidara karşı seslerini yükseltmeye çağırıyoruz.”
MA / Zeynep Durgut
