CENEVRE- BM insan hakları uzmanları, Jîna Emînî’nin ölümünün ardından İran’da güvenlik güçlerinin protestoculara yönelik keyfi tutuklama, gözaltı ve şiddet uyguladığını, çok sayıda kişinin de öldürüldüğünü açıkladı. Uzmanlar, İran’a dönük uluslararası soruşturmanın yürütülmesi gerektiğini belirtti.
Birleşmiş Milletler (BM) raportörü ve insan hakları uzmanları İran’da Jîna Emînî’nin ölümü ardından yapılan protesto gösterilerine yönelik gerçekleştirilen sert müdahalelere dair yazılı açıklama yaptı.
Açıklamada, gösterilerde yaşanan saldırı ve baskıya son verilmesi çağrısı yapıldı.
Güvenlik güçlerinin barışçıl gösterilere gerçek kurşunlar kullandığını ve orantılık ilkelerini ihlal ettiğini kaydeden BM uzmanları, “Çoğu çocuk, kadın ve yaşlı olan endişe verici sayıda protestocu gözaltına alındı ve öldürüldü. Hükümet, polise her türlü aşırı ve öldürücü güç kullanımını derhal durdurması talimatını vermelidir” dedi.
KADINLARA CİNSEL VE FİZİKSEL ŞİDDET
Protestolar sırasında ve kamusal alanlarda kadınlara yönelik fiziksel ve cinsel şiddet kullanıldığına dair iddiaların korkutucu olduğunu belirten uzmanlar, “Bu tür ihlalleri, hukuk, sosyal ve toplumsal yapılarda yerleşik olan cinsiyete dayalı ayrımcılığın bir devamı olarak görüyoruz. Bunların hepsi son kırk yıldır ülkedeki kadınlar için yıkıcı sonuçlar yarattı” ifadelerine yer verdi.
İnternet kesintileri nedeniyle hak ihlallerine dair bilgilere erişim ve bilgilerin paylaşılmasının engellendiğini dile getiren uzmanlar, yetkililerin ayrıca protestocuların ailelerine yönelik yıldırma ve taciz eylemlerinde de bulunduğu belirtti. Protestocuların “İran İslam Cumhuriyeti düşmanları” olarak gösterilip ailelerinin sorgulandığını söyleyen uzmanlar bütün bunların hukuka aykırı olduğuna dikkat çekti. Emînî’nin ölümü başta olmak üzere diğer birçok olaya dair tarafsız ve şeffaf bir soruşturmanın yapılmadığını dile getiren uzmanlar, faillerin sistematik olarak cezasız bırakıldığına değindi.
Faillerin derhal yargılanması ve mağdurların adalete erişiminin sağlanması gerektiğini ifade eden uzmanlar, İran makamlarını uluslararası hukuk uyarınca tarafsız, bağımsız ve etkili soruşturmaları hızlı ve şeffaf bir şekilde yürütme yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırdı.
Uzmanlar ayrıca İran hükümetini, henüz taraf olmadığı ilgili insan hakları anlaşmalarını onaylamaya ve ulusal mevzuatını bu anlaşmalarla uyumlu hale getirmeye çağırdı.
KONSEY’E OTURUM ÇAĞRISI
Uzmanlar, BM İnsan Hakları Konseyi’ni, konuyla ilgili özel bir oturumun düzenlenmesi de dahil olmak üzere, durumu ele almak için acilen gerekli adımları atmaya çağırdı. Ayrıca, İran’da hesap verebilirliği sağlamak ve ağır insan hakları ihlallerine yönelik kalıcı cezasızlığı sona erdirmek için uluslararası bir soruşturma mekanizmasının kurulması çağrısında bulundu.
Açıklamada imzası bulunan BM insan hakları uzmanları ise şöyle:
“*Barışçıl toplanma ve örgütlenme özgürlüğü haklarına ilişkin Özel Raportör Clément Nyaletossi Voule,
*İran İslam Cumhuriyeti’ndeki insan haklarının durumuna ilişkin Özel Raportör Javaid Rehman,
*İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Ceza Özel Raportörü Alice Jill Edwards,
*Kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet, nedenleri ve sonuçları Özel Raportörü Reem Alsalem,
*Düşünce ve İfade Özgürlüğü Hakkının Geliştirilmesi ve Korunması Özel Raportörü Irene Khan, İnsan hakları savunucularının durumuna ilişkin Özel Raportör Mary Lawlor,
*Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu Başkanı Miriam Estrada-Castillo, başkan yardımcısı Mumba Malila ve üyeler Elina Steinerte, Priya Gopalan ve Matthew Gillett,
*Kadınlara ve kızlara karşı ayrımcılıkla ilgili Çalışma Grubu Başkanı Dorothy Estrada Tanck, Başkan Yardımcısı Ivana Radačić, üyeler Elizabeth Broderick, Melissa Upreti ve Meskerem Geset Techane,
*Zorla veya İstem dışı Kaybetmeler Çalışma Grubu Başkanı Aua Baldé,
*Gabriella Citroni, Başkan Yardımcısı Luciano Hazan, üyeler Angkhana Neelapaijit ve Grazyna Baranowska,
*Yargısız ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Morris Tidball-Binz.
MA / Rüştü Demirkaya
